Դեռ փնտրում են՝ ում մարդն է Էդմոն Մարուքյանը

Մեր զրուցակիցն է ՀՀ ԱԺ անկուսակցական պատգամավոր, փաստաբան-իրավապաշտպան Էդմոն Մարուքյանը

Պարոն Մարուքյան, խորհրդարանական կառավարման մոդելին անցնելու ԲՀԿ-ի առաջարկը գրեթե բոլոր կուսակցությունների կողմից հավանության արժանացավ: Ի՞նչ կարծիք ունեք խորհրդարանական կառավարման համակարգին անցնելու վերաբերյալ:

Ըստ էության՝ խորհրդարանական կառավարման մոդելը Եվրոպայում ամենատարածված և արդյունավետ մոդելն է, իսկ քանի որ մենք գնում ենք դեպի եվրոպական ինտեգրացիա, եվրոպական քաղաքակրթություն, վաղ թե ուշ այդ հարցը նաև մեզ մոտ քննարկվելու է: Սակայն հաշվի առնելով այսօրվա իրողությունները,  չեմ կարծում, որ այն կարող է մեզ տանել արդյունավետ պետական կառավարման:  Այսօր մենք «պառլամենտարիզմ», զարգացած խորհրդարանական դիվանագիտություն չունենք, իսկ խորհրդարանական կառավարման անցնելու համար առաջին հերթին պետք է ունենանք զարգացած պառլամենտարիզմ` անկախ նրանից` մենք կիսանախագահական երկի՞ր ենք, թե ոչ: Երբ պառլամենտարիզմը, քաղաքական ուժերը զարգանան, այդ ժամանակ կարող ենք քննարկել խորհրդարանական կառավարման հարցը, բայց հիմա դեռ վաղ է: Ինքս էլ կարող եմ շատ լավ գաղափարներ ներկայացնել կառավարման համակարգերի վերաբերյալ, բայց մի բան է այսօրվա մեր իրողությունը, մեկ այլ բան` տեսության մեջ հայտնի կառավարման մոդելները:

Իսկ հասարակությունը որքանո՞վ է այս պրոցեսներին մաս կազմում, որքանո՞վ է հասարակությանը հետաքրքիր ինչ մոդել է՝ նախագահական, թե խորհրդարանական:

Քաղաքական ուժերի բանակցությունները, քննարկումները բոլորովին կտրված են քաղաքացիների առօրյա կյանքից, և ըստ էության, մեր քաղաքացիների կարծիքն էլ հարցնող չկա: Եթե հիմա գնանք մարզեր, գյուղեր ու հարցնենք, մարդիկ կսկսեն իրենց առօրյա խնդիրները ներկայացնել, ոչ թե քննարկել՝ նախագահական, թե կիսանախագահական  խորհրդարանական կառավարման մոդել է հարկավոր: Մարդիկ հազարավոր խնդիրներ ունեն, նրանց մեծ հաշվով չի հետաքրքրում՝ ինչ մոդելով է երկիրը կառավարվում, նրանց հետաքրքրում է իրենց առօրյա խնդիրների լուծումը: Արդյոք  խորհրդարանական մոդելը կլուծե՞ր նրանց խնդիրները, եթե այսօր մենք ունենայինք խորհրդարանական կառավարման մոդել: Իհարկե ոչ:

Մեծ հաշվով, գաղափարին լավ եմ վերաբերվում, բայց առաջիկա հինգ տարում դրա մասին խոսակցություններն իրատեսական չեն: Սա ժողովրդավարական ինստիտուտների լուրջ կայացվածություն է պահանջվում, որն այսօր չունենք: Առաջին հերթին՝ ընտրական ինստիտուտների լուրջ կայացվածություն: Բոլորի քննադատություն ուղղված է մեծամասնական ընտրակարգին, թե տեսեք, մեծամասնականով ընտրվում են միայն մեծահարուստներ, օլիգարխներ, ֆեոդալներ: Բայց, մեծամասնական ընտրակարգն ընտրողի և պատգամավորի միջև կապ է պահում խորհրդարանում, երկրորդ՝ մարդիկ ընտրել են կոնկրետ մարդուն և նրանից են պահանջում  խնդիրների լուծում և կառավարության առջև այդ խնդիրների ներկայացումը: Համամասնական ընտրակարգով մենք տեսնում ենք, որ կուսակցություններ ունենք, որոնք  մարզերում գրասենյակներ չունեն, կամ եթե ունեն, դռները փակ են: Կամ համամասնական համակարգի արդյունքը չէ՞, որ պայմանավորվածությունների արդյունքում մարդիկ են մանդատը վայր դնում, որովհետև  եթե ինչ-որ տեղ առաջադրվեին, հնարավոր է 100 ձայն չհավաքեին:

Ինձ շատ դուր է գալիս ամերիկյան մոդելը, որտեղ 100 տոկոս մեծամասնական համակարգ է, և այնպիսի հավասարակշռման համակարգ է ներդրված, որ երկու տարին մեկ օրենսդիր մարմնի ինչ-որ մի մասը նորից վերընտրվում է, և սրանով անընդհատ  երկու տարին մեկ թարմացվում է, բայց ամբողջական մեծամասնական ընտրակարգի միջոցով: Մարդիկ կոնկրետ գիտեն՝ ում հետ գործ ունեն, ումից ինչ պահանջեն, և եթե մարդը վատ է աշխատում, գիտեն մյուս ընտրություններին ինչպես այդ հարցը լուծեն՝ չընտրելով:

Կարծիք կա, որ ցանկացած համակարգի քրեաօլիգարխիկ համակարգը չի թողնելու աշխատել:

Պետության բոլոր խնդիրները քրեաօլիգարխիկ համակարգի վրա բարդելը շատ հեշտ ճանապարհ է, պատասխանատվությունից խուսափելու շատ հեշտ մեթոդ: Այսօր որևէ մեկը չի գնում մարզեր մարդկանց հետ աշխատում, արթնացնում ժողովրդին, որ նրանցից  յուրաքանչյուրի ընտրությունից է կախված մոտակա հինգ տարիների ձեր կյանքը, որ եթե դուք ձեր քվեարկությունը ճիշտ չկատարեք, հետագա հինգ տարիների ընթացքում կտուժեք, և ըստ էության մեր համաքաղաքացիներն ընտրական համակարգի հետ հույս չեն կապում: Չկա ընդհանրապես վստահություն ընտրական ինստիտուտի նկատմամբ: Խնդիրը մեր քաղաքացիների, մեր մտածողության մեջ է: Երբ քաղաքացիները կգիտակցեն, կհասկանան ընտրությունների դերն ու նշանակությունը, նոր կկարողանանք քննարկել՝ մեծամասնական, թե համամասնական ընտրենք: Պետաիրավական հանձնաժողովում քննարկվում էր համամասնականի և մեծամասնականի հարցը, որտեղ անընդհատ իմ օրինակն էր բերվում՝ թե ինչպես  եղավ, որ թիվ 30 ընտրատարածքում ընտրվեց մեկը, ով չէր պաշտպանվում որևէ քաղաքական ուժի կողմից և որևէ կերպ աջակցություն չէր ստացել ոչ մի կուսակցության կամ  որևէ ֆեոդալի կողմից: Այսինքն՝ փորձ է արվում ընտրությունների արդյունքները, իմ անցած ճանապարհը սևացնել, որ ասեն՝ տեսեք, էս մեկն էլ սև է, և դաշտը նորից սև և սպիտակ է, ոչ մի լավ բան չկա, և մեզ պետք է անցնել 100 տոկոսանոց համամասնականի: Բայց ո՞վ ունի երաշխիք, որ այդ տեղերը չեն վաճառվելու համամասնականի  դեպքում, ո՞վ է ասել, որ համամասնական ընտրակարգով օլիգարխը չի կարող հայտնվել խորհրդարանում. հիմա էլ այդ մարդիկ փողը կտան կուսակցությանը, կուսակցությունը փողը կվերցնի, և նորից կհայտնվեն խորհրդարանում, կգնան փող կբաժանեն, կասեն ընտրեք այս կուսակցությանը, որովհետև ես այդ կուսակցության ցուցակի մեջ եմ:

Հիմա փնտրում են հասկանալու՝ ո՞ւմ մարդն եք…

Դեռ փնտրում են…

___

Աղբյուրը` http://lragir.am/

Բաժին: Հարցազրույցներ, Մամուլ